İspanyol Gribi Sonrası Hayat Nasıl Normale Dönmüştü?

Bir kelime oyunu ile birlikte çocukların oyun şarkılarına sirayet etmiş bir dram. 1918, H1N1 grip salgını, bilinen adı ile: İspanyol Gribi. 1. Dünya Savaşının hemen ardından patlak veren ve tüm dünyada kimi tahminlere göre 20, kimi tahminlere göre ise 100 milyon kişinin ölümüne sebep olmuş bir salgın. Öncesinde yaşanan dünya savaşında ölen insan sayısından çok daha fazla ölüme neden olmuş ve iki yıl içinde ise ortadan kaybolan, etkisini yitiren bir salgın. Fakat gerçekten ortadan kayboldu mu? Nasıl oldu da hayat bu kadar büyük çaplı bir salgından sonra normale dönebildi? Bugün benzeri bir pandeminin ortasında bulunan insanlık bu hikayeden neler öğrenebilir? Gelin bakalım...

Bir maske takan bir adam, 1920 dolaylarında Birleşik Krallık'ta bilinmeyen bir "anti-grip" maddesini püskürtmek için bir pompa kullanıyor.

İspanyol Gribi, 14. yüzyılda tahminlere göre 200 Milyon kişinin ölümüne neden olan, Kara Ölüm olarak bilinen, yerli bir Yersinia pestis isimli bir bakterinin neden olduğu, VEBA ile birlikte tarihteki en ölümcül salgınlardan biriydi ve sadece 100 yıl önce, 1918 yılının bahar aylarında başlamıştı. İspanyol Gribi olarak bilinmesine rağmen nereden çıktığı tam olarak bilinmemektedir. o dönemde savaşın nispeten dışında olan İspanya bu hastalığı ilk duyuran ve kısmende olsa şeffaf bir şekilde dünyaya duyuran ülke olduğu için dünyada bu isimle anılsa da, kökeninin Fransa, Çin, İngiltere veya Amerika olabileceği de düşünülüyor, hatta İspanya'da Fransa Gribi adı verilmiştir bu salgına.

İspanyol Gribi Nedir ve Belirtileri Nelerdir?

Life dergisinin Aralık 1946 sayısına göre, çocuklar 1918-19 İspanyol gribi sırasında boyunlarına kafur torbaları takarlar.

Grip olarak bildiğimiz Influenza, solunum yollarına saldıran, çok kolay yayılabilen bir virüstür. Her yıl sonbahardan ilkbahara kadar dünya çapında mevsimsel grip olarak bildiğimiz bir dönemin yaşanması artık hayatımızın gerçeklerinden biri olmuştur. İspanyol Gribi'de 1918'in bahar aylarında ilk dalgasında aslında çokta farklı seyretmemiştir. Titreme, ateş ve yorgunluk gibi belirtiler yaşayan insanlar genellikle bir kaç gün içinde kendiliğinden iyileşiyordu ve ölüm sayıları da çok yüksek değildi. Fakat 1918'in sonbaharında salgının ikinci dalgası çok farklı olacaktı, virüse yakalananlar bir kaç gün, hatta bir kaç saat içinde belirtileri göstermeye başlıyor, ciltleri morarıyor, akçiğerleri sıvı ile doluyor ve boğularak hayatlarını kaybediyorlardı. O kadar hızlı yayılıyor ve o kadar ölümcüldü ki, 1918'de sadece Amerika'da ortalama yaşam süresi 10 yıldan fazla kısalmıştı. Asıl sorunda şuydu; normal mevsimsel grip genellikle yaşlıları, bağışıklık sistemi zayıf olan insanları etkilerken, bu virüse yakalananların neredeyse yarısı 20'li ve 30'lu yaşlarındaki gençlerdi, en büyük sıkıntı da gerçekten daha önce görülmemiş, novel, yani yeni adlandırılan virüs olmasıydı, o nedenle dünyada herhangi bir aşı veya buna yönelik herhangi bir ilaç yoktu. Kaldı ki bir noktada durum o kadar içinden çıkılmaz bir hal almıştı ki; hastalananlara yetecek doktor, hastane, ilaç ve herhangi bir imkan kalmamıştı. Toplu cenazeler, toplu şekilde kazılan mezarlar artık normal hale gelmişti.

İspanyol Gribinin Bulaşma Yolları ve Önlemleri Nelerdir?

Londra'daki insanlar, 1932 dolaylarında gribe yakalanmamak için maskeler takıyorlar. Bu, günümüzde hala dünya çapında insanların kullandığı önleyici bir yöntemdir.

Önlem olarak ise tanıdık olduğumuz önlemler uygulanmaya çalışılıyordu. Okullar, tiyatrolar ve kütüphaneler kapatılıyor. Maske takılması zorunlu hale getiriliyordu, yerlere tükürme yasakları yürürlüğe giriyordu. Çünkü yine bu virüste; öksürme, hapşırma ve hatta konuşma nedeniyle ağızdan çıkan damlacıkların solunması yoluyla ve yine virüslü birinin dokunduğu yere dokunan kişinin elini ağzına veya burnuna sürmesi nedeniyle de bulaşabiliyordu.

Bu bebeğin ebeveynleri, 1939 dolaylarındaki bu fotoğrafta doğru fikre sahipti. Gripten dolayı bebeklere dokunulmasına asla izin verilmezdi.

İspanyol Gribi ve Kovid-19 Arasındaki Farklar Nelerdir?

Bir kadın, 1919'da bir makineye takılı bilimkurgu görünümlü bir grip nozulu takıyor. Nasıl çalıştığı veya herhangi bir sağlık yararı olup olmadığı belli değil.

Başta sorduğumuz soruya ve bugünkü pandemiyle karşılaştırmasına gelirsek. İspanyol Gribi 1920'nin ortalarında kendiliğinden etkinliğini yitirmişti. Mevsimsel gribin izlediği yola benzer bir yol izleyerek hem de, yaz aylarında, fakat neden? Net bir cevabı yok, ancak bazı tahminler var... Öncelikle, bir salgının sona ermesinden bahsederken neden bahsediyoruz onu konuşmamız lazım. Bir salgının sona ermesi için söz konusu hastalığın bulaşabileceği elverişli insan sayısının azalması gerekiyor. Elverişli insandan kastımızda; gerek yaş, gerekte kronik rahatsızlığı bulunan insan sayısından bahsediyoruz. Uzmanlara göre o dönemde neredeyse dünya nüfusunun 3'te 1'ine bulaşan bu hastalık, bu noktada, bu seviyeye ulaşmıştı ve bu da salgının yavaşlamasına neden olmuştu. Kimi uzmanlara göre ise virüsün geçirdği mutasyonunda bunda etkisi büyüktü.

İspanyol Virüsü Ne Kadar Sürdü?

İngiliz aktris Molly Lamont (en sağda), 1940 dolaylarında Londra'daki Elstree Stüdyoları'nda portakal "acil grip ilaçları" alıyor.

Kaldı ki bu virüsün birden ortadan kaybolmadığını da biliyoruz. İspanyol gribi hala aramızda. 1950'lerin sonunda, 1960'ların sonunda ve en son 2009 ve 2010'da dünyayı etkileyen H1N1, o zamanlar Domuz Gribi olarak bilinen virüsün atası da bu İspanyol gribine neden olan virüstür. Yani virüs kaybolmadı, ancak etkinliği ve nüfusun bağışıklığı değişti.

İspanyol Gribinin Kovid-19 ile Benzerliği

Peki bugüne gelirsek; Kovid-19 içinde aynı süreci ve aynı senaryoyu bekleyebilirmiyiz? Kısaca cevap vermek gerekirse: Hayır. Biliyorsunuz, bu virüsün diğer adıda N-Cov'dur, yani 'Novel' Coronavirüs, yine burada: Novel, yani "Yeni" kelimesi çok önemli bir işaret. Tıpkı o zaman tüm sağlık uzmanlarının yaşadığını bugünkü sağlık sisteminde de gözlemliyoruz.

Yeni Bir Virüs: Kovid-19

Daha önce görülmemiş yeni bir virüsle karşı karşıya insanlık. Ancak bazı benzerlikler yok değil; Kovid-19'da da, İspanyol gribinde de birincil ölüm nedeni Zatürre (Pnömoni). İspanyol gribinde ölüm oranı çok daha yüksekti, fakat İspanyol gribinin nispeten kontrol altında tutan bölgelere baktığımızda çok önemli dersler çıkarabiliriz. Bu bölgelerde, bugün kullanılan maske, sosyal mesafe ve evde kalma çağrıları gibi önlemlerle birlikte; el sıkışmamanın, toplanmanın yasaklanması gibi önlemler, ilk günden itibaren çok sıkı bir şekilde uygulanmış ve bu sayede hastalığın kontrol edilmesi sağlanmıştı. Bununla birlikte bugün elbette dünya çapında sağlık sistemi 100 yıl öncesine göre çok daha gelişmiş durumda ve salgından bir yıl kadar sonra, ciddi başarılar elde edilmiş aşı çalışmalarından bahsedebiliyoruz ve bildiğiniz üzere 2021'nin ilk çeyreğinde çok büyük bir aşı kampanyası başlatıldı.

İspanyol Gribinin Aşısı Ne Kadar Sürede Bulundu?

Görünüşe göre Fransa'nın Lyon Üniversitesi'nden Profesör Bordier, bu makinenin soğuk algınlığını dakikalar içinde iyileştirebileceğini iddia etti. 1928 dolaylarında çekilen bu fotoğraf, kendi makinesini gösterirken gösteriyor.

İspanyol gribine neden olan virüse karşı etkili ilk aşı 20 yıl sonra, 1940'larda gelebilmişti. Fakat özellikle Covid-19 gibi yeni tür bir virüsün uzun vadede ne tür etkileri olacağına dair net bir fikrimiz yok. Bunu öğrenmek içinde çok daha uzun süre araştırma yapılması gerekecek. O nedenle bugün için "Bu virüs ne zaman biter?" sorularının da net bir cevabı olması mümkün değil. İspanyol gribi etkisini azalttığında da hiç bir ülke de çıkıp: "Virüs bitmiştir! Hayatınıza devam edebilirsiniz." tarzı bir açıklama yapmamıştı. Çünkü bu tip virüsler kolay kolay ortadan kaybolmuyor. Bugün için elimizdeki en iyi senaryo; bugün uyguladığımız sosyal mesafe, maske ve hijyen önlemleriyle birlikte, aşının uygulanması gibi görünüyor. Yani aşı olsak bile önlemlerin çok uzun bir süre daha uygulanması gerekecek gibi görünüyor. Bu salgına karşı elimizdeki en büyük silahta bu, bireysel olarak bizim yapabileceğimiz en iyi şeyde bu. Önlemlere harfiyen uymak. Sağlıcakla kalın.

Bu içerik Harun İstenci tarafından aşağıda belirtilmiş olan kategoriler altında oluşturulmuş ve yayınlanmıştır. İçeriğin kopyalanması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'na göre suçtur. | İstenci Systems

Harun İstenci Hakkında
1997 yılında İstanbul'da dünyaya geldi ve memleketi Kastamonu. Çocukluğundan bu yana bilgisayar sistemleri üzerinde çalışıyor ve internet üzerinde içerik üretiyor...

Harun İstenci Resmi Web Sitesi

Hakkında Daha Fazla >